Niewiarygodni niepełnosprawni

Dodano: 14 lutego 2017

Z roku na rok sukcesywnie wzrasta liczba seriali paradokumentalnych emitowanych w komercyjnych stacjach telewizyjnych. Ich bohaterami są nierzadko osoby niepełnosprawne, których postaci odgrywają niewiarygodni aktorzy niezawodowi.

Telenowela dokumentalna (potocznie paradokument) – to gatunek telewizyjny łączący w sobie cechy opery mydlanej i filmu dokumentalnego. W rolach pierwszo- i drugoplanowych w takich produkcjach telewizyjnych obsadzani są aktorzy niezawodowi, naturszczycy. Ich wyszukiwaniem zajmują się tzw. łowcy talentów – pracownicy agencji aktorskich i castingowych. 

Pierwszy serial paradokumentalny został wyprodukowany w połowie lat 90. XX wieku w BBC. Wkrótce podobne telenowele zaczęto produkować w innych krajach europejskich. W Polsce bum na paradokumenty rozpoczął się w roku 2010. Nadawane w pasmach popołudniowych proste i tanie w produkcji programy gromadzą przed telewizorami miliony widzów.

Bohaterami seriali paradokumentalnych są zwykli ludzie, zmagający się z problemami, które mogą dotknąć każdego człowieka. A ponieważ w Polsce od wielu lat dużo pisze i mówi się o tolerancji i równouprawnieniu, scenarzyści paradokumentów chętnie wymyślają postaci, u których zdiagnozowano trudną w leczeniu chorobę lub niepełnosprawność nabytą, na przykład w wyniku wypadku komunikacyjnego. Nie można negować, że telewizja pokazuje tego rodzaju historie, ale obsadzanie w rolach osób niepełnosprawnych, aktorów niezawodowych, którzy nigdy nie mieli styczności z niepełnosprawnymi nie jest dobrym rozwiązaniem.

Aktorzy – naturszczycy wcielający się w postaci niepełnosprawne są sztuczni w wyrażaniu emocji, jeżdżą na wózkach szpitalnych i nie ma w nich energii do życia. Są niewiarygodni, jak poszczególne sceny odgrywane na planie filmowym. Wszystkie ujęcia kręcone są w pomieszczeniach zamkniętych – mieszkaniach, biurach, szpitalach, i kawiarniach. Twórcy przedstawiają historię, która w żaden sposób nie przybliża widzowi życia codziennego osób niepełnosprawnych.

W odcinkach, których głównymi bohaterami są osoby z niepełnosprawnością nie ma scen ukazujących ich aktywność zawodową i społeczną. Scenarzyści idą na skróty, po najniższej linii oporu przedstawiając widzom nieprawdziwy wizerunek osób niepełnosprawnych. Takie historie zamiast pokazywać, że niepełnosprawni potrafią być niezależni i operatywni, ukazują ich jako nieporadnych i odizolowanych.

Jeżeli komuś zależy na produkowaniu takich seriali, warto byłoby skonsultować przygotowany scenariusz z instytucjami działającym na rzecz osób niepełnosprawnych. Twórcy z pewnością uniknęliby kompromitacji, a niepełnosprawni nie poczuliby się urażeni. Owocem nawiązania kontaktów pomiędzy środowiskiem osób z niepełnosprawnościami a firmami producenckimi mogłyby być nowe kontrakty. Niejedna osoba niepełnosprawna mogłaby zagrać rolę pierwszo- czy drugoplanową w serialu paradokumentalnym.